Kursy BHP czy szkolenia BHP - znaczenie, różnice i obowiązkowość

Bezpieczeństwo i Higiena Pracy (BHP) stanowi fundament prawidłowego funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa w Polsce. Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy jest nie tylko wymogiem prawnym, ale przede wszystkim moralnym obowiązkiem każdego pracodawcy. Zarówno pracodawcy, jak i pracownicy często poszukują informacji na temat "kursów BHP" oraz "szkoleń BHP", co świadczy o powszechnej potrzebie zrozumienia tych terminów i związanych z nimi regulacji prawnych. Niniejszy artykuł ma na celu wyjaśnienie znaczenia, różnic oraz obowiązkowości "kursów BHP" i "szkoleń BHP" w świetle obowiązujących przepisów prawa polskiego.

Podstawy Bezpieczeństwa i Higieny Pracy (BHP)

BHP to zbiór zasad, procedur i regulacji prawnych, które mają na celu stworzenie bezpiecznego i zdrowego środowiska pracy. W praktyce dotyczy to wszelkich działań mających na celu ochronę zdrowia i życia pracowników poprzez zapewnienie im warunków pracy, które nie będą stwarzały zagrożeń. Polskie prawo traktuje BHP nie tylko jako obowiązek prawny, ale również jako etyczną powinność każdego pracodawcy. Zakres regulacji BHP jest szeroki i obejmuje różnorodne aspekty pracy, począwszy od przepisów dotyczących użytkowania maszyn i urządzeń, poprzez kwestie związane z ergonomią, a skończywszy na zasadach postępowania w sytuacjach awaryjnych i nadzwyczajnych. Głównym źródłem przepisów regulujących kwestie BHP w Polsce jest Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.

Szkolenie BHP - definicja i cel

Zgodnie z polskim prawem, szkolenie BHP to proces mający na celu przekazanie pracownikom niezbędnej wiedzy i umiejętności z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapoznanie ich z obowiązującymi przepisami prawa pracy i zasadami bezpiecznej pracy. Szkolenie to obejmuje szeroki zakres tematyczny, w tym między innymi przepisy BHP i prawa pracy, identyfikację potencjalnych zagrożeń występujących w miejscu pracy, zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, prawidłowe zasady korzystania z narzędzi i maszyn, metody zapobiegania wypadkom przy pracy, a także zasady ergonomii i higieny pracy. Szkolenie BHP ma za zadanie zapewnić uczestnikom zaznajomienie się z czynnikami środowiska pracy, które mogą stanowić zagrożenie dla ich bezpieczeństwa i zdrowia, a także z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi. Ponadto, jego celem jest poznanie przepisów i zasad BHP w zakresie niezbędnym do wykonywania pracy na danym stanowisku, jak również wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych, postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Szkolenie BHP jest obowiązkowe i jego głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy w firmie, podniesienie świadomości pracowników na te tematy oraz zminimalizowanie ryzyka wystąpienia wypadków.

Kurs BHP - czy różni się od szkolenia BHP?

Analizując dostępne przepisy i materiały, nie można jednoznacznie stwierdzić, że termin "kurs BHP" posiada odrębną definicję prawną w kontekście ogólnych regulacji dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Najczęściej używanym i prawnie wiążącym terminem jest "szkolenie BHP". Niemniej jednak, w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy wymienione są różne formy, w jakich mogą być prowadzone szkolenia okresowe, a jedną z nich jest właśnie kurs. Zgodnie z definicją zawartą w materiałach, kurs BHP jest formą szkolenia, która trwa nie krócej niż 15 godzin lekcyjnych i w odróżnieniu od instruktażu czy seminarium obejmuje zarówno zajęcia teoretyczne, jak i praktyczne z zakresu BHP. Zatem, można wnioskować, że "kurs BHP" jest specyficznym rodzajem "szkolenia BHP", charakteryzującym się określoną formą i czasem trwania, a nie odrębną kategorią szkoleń. Szkolenia okresowe, mające na celu aktualizację wiedzy pracowników, mogą być realizowane właśnie w formie kursu.

Szkolenia BHP a Kursy BHP - kluczowe różnice i podobieństwa

Zarówno "kursy BHP", jak i "szkolenia BHP" mają na celu podniesienie poziomu bezpieczeństwa i higieny pracy w przedsiębiorstwie poprzez edukację pracowników. Oba są obowiązkowe i wynikają z przepisów polskiego prawa pracy. Co istotne, koszty zarówno kursów, jak i szkoleń BHP ponosi pracodawca, a czas ich trwania jest wliczany do czasu pracy pracownika. Po ukończeniu zarówno kursu, jak i innego rodzaju szkolenia BHP, pracownik otrzymuje potwierdzenie w postaci zaświadczenia lub wpisu do karty szkolenia.  

Kluczowe różnice między tymi terminami wynikają głównie z formalnego podziału szkoleń BHP na różne formy. "Szkolenie BHP" jest pojęciem nadrzędnym, które obejmuje różne metody przekazywania wiedzy i umiejętności z zakresu BHP, w tym instruktaż, kurs, seminarium oraz samokształcenie kierowane. Natomiast "kurs BHP", w świetle obowiązujących przepisów, jest konkretną formą szkolenia okresowego, która charakteryzuje się dłuższym czasem trwania i bardziej rozbudowaną treścią, obejmującą zarówno teorię, jak i praktykę (minimum 15 godzin lekcyjnych). Warto zaznaczyć, że szkolenia wstępne, które są obowiązkowe dla nowo zatrudnionych pracowników, przeprowadzane są w formie instruktażu (ogólnego i stanowiskowego) i nie są określane mianem kursów. Podobnie, szkolenia okresowe dla pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych najczęściej przybierają formę instruktażu, trwającego minimum 2 godziny lekcyjne. Z kolei szkolenia okresowe przeznaczone dla pracodawców, osób kierujących pracownikami, pracowników administracyjno-biurowych oraz inżynieryjno-technicznych mogą być realizowane w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego.

Obowiązkowość Szkoleń BHP i Kursów BHP

Obowiązek przeprowadzania szkoleń BHP w Polsce jest ściśle regulowany przez przepisy prawa pracy. Artykuł 237(3) §2 Kodeksu Pracy wyraźnie nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom przeszkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy jeszcze przed dopuszczeniem ich do wykonywania obowiązków zawodowych, a także prowadzenia okresowych szkoleń w tym zakresie w trakcie zatrudnienia. Ponadto, artykuł 237(3) §1 stanowi, że pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika, który nie posiada wymaganych kwalifikacji lub umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów i zasad BHP. Co ważne, obowiązek odbycia szkolenia z zakresu BHP dotyczy również samego pracodawcy. Artykuł 237(3) §2(1) Kodeksu Pracy zobowiązuje pracodawcę do odbycia szkolenia BHP w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków, a szkolenie to powinno być okresowo powtarzane. Zgodnie z artykułem 237(3) §3 Kodeksu Pracy, wszystkie szkolenia BHP odbywają się w czasie pracy pracownika i na koszt pracodawcy. Szczegółowe zasady dotyczące organizacji, zakresu, formy i częstotliwości szkoleń BHP określa wspomniane wcześniej Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r.

Szkolenia BHP i Kursy BHP - typy i rodzaje

Polskie przepisy przewidują dwa główne rodzaje szkoleń BHP: szkolenia wstępne i szkolenia okresowe.

Szkolenia wstępne BHP (Kursy wstępne BHP) są obowiązkowe dla każdego nowo zatrudnionego pracownika jeszcze przed dopuszczeniem go do pracy. Składają się z dwóch części: instruktażu ogólnego i instruktażu stanowiskowego. Instruktaż ogólny ma na celu zapoznanie pracownika z podstawowymi przepisami BHP, przepisami przeciwpożarowymi, zasadami udzielania pierwszej pomocy oraz prawami i obowiązkami wynikającymi z Kodeksu Pracy. Instruktaż stanowiskowy jest bardziej szczegółowy i dotyczy konkretnego stanowiska pracy, obejmując zapoznanie pracownika z występującymi na nim zagrożeniami oraz zasadami bezpiecznego wykonywania pracy. Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzeniem wiedzy i umiejętności pracownika w zakresie bezpiecznego wykonywania pracy. Ważność szkolenia wstępnego jest ograniczona czasowo i zazwyczaj wynosi do 12 miesięcy, choć dla kadry kierowniczej może być krótsza.

Szkolenia okresowe BHP (Kursy okresowe BHP) mają na celu aktualizację i ugruntowanie wiedzy pracowników z zakresu BHP oraz zapoznanie ich z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w tej dziedzinie. Są one obowiązkowe dla wszystkich pracowników i pracodawców i muszą być powtarzane cyklicznie, z częstotliwością zależną od rodzaju zajmowanego stanowiska pracy. Szkolenia okresowe mogą przybierać różne formy, w tym instruktaż (przeznaczony głównie dla pracowników robotniczych), kurs, seminarium lub samokształcenie kierowane (dla pozostałych grup zawodowych).

O częstotliwości szkoleń BHP i kursów BHP, czyli o okresie ważności szkoleń BHP i kursów BHP przeczytasz w innym wpisie na naszym blogu. Wpis jest zatytułowany: "Szkolenia BHP - jakie i kiedy?".

Obowiązki pracodawców i pracowników w zakresie szkoleń BHP i kursów BHP

Zarówno pracodawca, jak i pracownik mają określone obowiązki w zakresie szkoleń BHP. Pracodawca jest zobowiązany przede wszystkim do zapewnienia przeszkolenia BHP wszystkim nowo zatrudnionym pracownikom przed dopuszczeniem ich do pracy oraz do regularnego przeprowadzania szkoleń okresowych. Musi również zaznajamiać pracowników z obowiązującymi przepisami i zasadami BHP oraz wydawać szczegółowe instrukcje dotyczące bezpiecznej pracy na poszczególnych stanowiskach. Ważnym obowiązkiem pracodawcy jest także zapoznanie pracownika z oceną ryzyka zawodowego występującego na jego stanowisku pracy. Pracodawca ma również obowiązek nieodpłatnie dostarczyć pracownikom niezbędne środki ochrony indywidualnej i poinformować ich o sposobie ich używania. Szkolenia BHP powinny być organizowane w godzinach pracy i na koszt pracodawcy. Pracodawca jest również odpowiedzialny za przechowywanie dokumentacji potwierdzającej odbycie szkoleń przez pracowników, takiej jak karty szkolenia wstępnego i zaświadczenia o ukończeniu szkoleń okresowych. Nie można zapomnieć, że również sam pracodawca ma obowiązek odbyć szkolenie z zakresu BHP.  

Z kolei pracownik ma obowiązek znać przepisy i zasady BHP, uczestniczyć w szkoleniach i instruktażach z tego zakresu oraz potwierdzić na piśmie fakt zapoznania się z tymi przepisami oraz odbycia szkolenia. Pracownik jest również zobowiązany do stosowania przydzielonych mu środków ochrony indywidualnej oraz dbałości o bezpieczne i higieniczne warunki pracy. W niektórych przypadkach pracownicy mogą być zobowiązani do poddania się egzaminom sprawdzającym wiedzę z zakresu BHP.

Konsekwencje braku szkoleń BHP i kursów BHP

Niedopełnienie obowiązków związanych ze szkoleniami BHP może mieć poważne konsekwencje zarówno dla pracodawcy, jak i dla pracownika. Dopuszczenie pracownika do pracy bez wymaganego przeszkolenia BHP stanowi naruszenie przepisów prawa. Pracodawca ponosi pełną odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w swoim zakładzie. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w zakresie BHP, w tym braku szkoleń, pracodawca może zostać ukarany grzywną w wysokości od 1000 zł do 30 000 zł. Poważne naruszenie przepisów BHP przez pracownika może z kolei skutkować rozwiązaniem z nim umowy o pracę. Co więcej, jeśli to pracodawca zaniedba swoje obowiązki w zakresie BHP, pracownik ma prawo do rozwiązania umowy o pracę w trybie natychmiastowym.

Podsumowanie

Podsumowując, termin "szkolenie BHP" jest pojęciem szerokim, obejmującym wszelkie działania mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa i higieny pracy poprzez edukację pracowników. "Kurs BHP" natomiast jest specyficzną formą szkolenia okresowego, charakteryzującą się określonym czasem trwania i zakresem materiału. Zarówno szkolenia wstępne, jak i okresowe są obowiązkowe dla pracodawców i pracowników, a główna odpowiedzialność za ich zapewnienie spoczywa na pracodawcy. Niedopełnienie tych obowiązków może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych. Dlatego tak istotne jest regularne aktualizowanie wiedzy z zakresu BHP i dbałość o najwyższe standardy bezpieczeństwa w każdym miejscu pracy.